Mozes is niet de enige die Jahweh ‘gezien’ heeft in de tijd van het O.T. Ook Elia maakte een theofanie mee tijdens het laatste deel van zijn indrukwekkende bediening als profeet. Hij leefde in het donkere tijdperk van de Baälverering dat werd gepromoot door koningin Izebel.
Ik veronderstel dat de indrukwekkende confrontatie tussen de profeet Elia en de Baäl priesters op de berg Karmel bekend is. God had een droogte veroorzaakt van drie jaar en zes maanden. Hij herstelde de regen weer na dit speciale optreden van Elia, zie 1 Koningen 18:20-46.
Koningin Izebel, de dochter van de koning van Tyrus, was hogepriesteres van Baäl. Zij had zoveel mogelijk priesters van Jahweh laten vermoorden en probeerde de dienst aan Jahweh te vervangen door de Baälcultus. Na het verlies en de dood van de Baälpriesters op de Karmel, dreigt Izebel Elia te vermoorden. Hij vlucht en raakt depressief. De overgang van superheld naar vluchteling is te groot voor hem. Hij trekt alleen de woestijn in en dan lezen we het volgende:
Daar ging hij onder een bremstruik zitten, verlangend naar de dood, en zei: ‘Het is genoeg geweest, HEER. Neem mijn leven, want ik ben niet beter dan mijn voorouders.’ 5 Hij viel onder de bremstruik in slaap, maar er kwam een engel, die hem aanraakte en zei: ‘Word wakker en eet wat.’ 6 Elia keek op en ontdekte naast zijn hoofd een brood, in gloeiende kooltjes gebakken, en een kruik water. Nadat hij had gegeten en gedronken ging hij weer onder de struik liggen. 7 Maar de engel van de HEER kwam terug, raakte hem opnieuw aan en zei: ‘Sta op en eet wat, anders is de reis te zwaar voor je.’ 8 Elia stond op, en toen hij had gegeten en gedronken liep hij, gesterkt door dit voedsel, veertig dagen en veertig nachten door de woestijn, tot hij bij de Horeb kwam, de berg van God. 9 Daar ging hij een grot binnen om er de nacht door te brengen.
1 Koningen 19:4-9
Horeb is een andere naam voor Sinaï. Na het eten en drinken van ‘superfood van engelen’ trok hij al vastend in veertig dagen naar de Sinaï. Let weer op hoe dit vasten van veertig dagen nadrukkelijk een wonderbaarlijk vasten was, net zoals in het geval van Mozes. Niet iets om als ‘supergelovige’ na te willen doen dus. Er zijn zo’n zes eeuwen verstreken sinds Mozes Jahweh op de berg ‘zag’. Elia, en waarschijnlijk de meeste gelovigen in Israël met hem, hebben de indruk dat Jahweh de strijd verloren heeft. Jahweh treedt nu op een heel speciale manier op in deze diepzwarte geestelijke nacht. Hij toont zichzelf aan Elia, zoals Hij dat aan Mozes gedaan had:
Toen richtte de HEER zich tot hem met de woorden: ‘Elia, wat doe je hier?’ 10 Elia antwoordde: ‘Ik heb me met volle overgave ingezet voor de HEER, de God van de hemelse machten, maar de Israëlieten hebben uw verbond met hen naast zich neergelegd, uw altaren verwoest en uw profeten gedood. Ik ben als enige overgebleven, en nu hebben ze het ook op mijn leven voorzien.’ 11 ‘Kom naar buiten,’ zei de HEER, ‘en treed hier op de berg voor mij aan.’ En daar kwam de HEER voorbij. Er ging een grote, krachtige windvlaag voor de HEER uit, die de bergen spleet en de rotsen aan stukken sloeg, maar de HEER bevond zich niet in die windvlaag. Na de windvlaag kwam er een aardbeving, maar de HEER bevond zich niet in die aardbeving. 12 Na de aardbeving was er vuur, maar de HEER bevond zich niet in dat vuur. Na het vuur klonk het gefluister van een zachte bries. 13 Toen Elia dat hoorde, sloeg hij zijn mantel voor zijn gezicht. Hij kwam naar buiten en ging in de opening van de grot staan, en daar klonk een stem die tot hem sprak: ‘Elia, wat doe je hier?’
1 Koningen 19:9-13
Er zijn veel overeenkomsten met de ontmoeting van Mozes, maar ook opvallende verschillen. Zowel de overeenkomsten als de verschillen hebben ons veel te zeggen.
Door de overeenkomsten in plaats, het wonderbaarlijke vasten en natuurgeweld zoals orkaan, aardbeving en hevig vuur, laat Jahweh zien dat Hij niet veranderd is in zeshonderd jaar tijd. Hij is en blijft ‘Ik Ben’, de onveranderlijke. Door Elia naar de Sinaï te brengen laat Jahweh zien dat zijn verbond ook niet beëindigd is ondanks eeuwen van diepe zonde.
Zowel Mozes als Elia waren in een soort patstelling terechtgekomen. Een diepe crisis waarin ze niet wisten hoe het nu verder moest. In het geval van Mozes had Jahweh zelf gedreigd niet meer verder te willen optrekken met zijn zondige en hardleerse volk. In het geval van Elia, had de profeet zelf die conclusie getrokken toen de dreiging van Izebel duidelijk maakte dat zelfs de overwinning op de Karmel de algemene situatie niet veranderd had.
Maar wat een groot verschil in de persoonlijke houding van beide profeten die beiden zoveel onvoorstelbare wonderen hadden mogen uitvoeren in Gods Naam! Mozes blijft vechten voor zijn volk. Hij blijft Jahweh herinneren aan zijn beloften aan Abraham en roept Jahweh als het ware telkens tot de orde, om trouw te blijven aan zichzelf, zou je oneerbiedig kunnen zeggen.
In tegenstelling met Mozes is Elia zo moegestreden, dat hij het allemaal niet meer ziet zitten en God vraagt om hem maar te laten sterven. Hij is geestelijk ‘opgebrand’. Laten we het maar een burn-out noemen.
Bij Mozes verbaasden we ons dat hij zich niet liet afschrikken door het heftige dreigende multimedia spektakel op de berg. Herinner je dat de donkere wolk, aardbeving, donder en bliksem en laaiend vuur symbool stonden voor Gods heiligheid. Mozes erkende dat ten volle, maar wist ook dat hij persoonlijk genade had gevonden in Gods ogen en bij name door God gekend was. Daarom kon hij en durfde hij zonder angst, door te dringen tot de heilige tegenwoordigheid van God. Hij wilde in dat opzicht ook steeds meer en vroeg uiteindelijk om een heel directe ‘audiëntie’ waarbij hij God zelf wilde ‘zien’.
Ik durf te stellen dat Elia wel van spektakel hield. Hij maakte de show op de Karmel duidelijk zo indrukwekkend mogelijk. Toen het eindelijk ging regenen rende hij voor de wagen van koning Achab uit, helemaal naar zijn paleis. Hij was nogal een krachtpatser dus. En misschien juist daarom, laat God hem op de Horeb merken dat de echte ontmoeting met Hemzelf niet in al dat spektakel zit. Jahweh is niet aanwezig in orkaan, aardbeving en laaiend vuur, maar in het gefluister van een zachte bries. Dat doet me onwillekeurig denken aan Gods gewoonte om Adam en Eva te ontmoeten in de avondkoelte tijdens een wandeling in de hof van Eden.
Als je goed leest ontdek je dat er hier helemaal geen sprake was van het ‘zien’ van God. Elia had die drang ook helemaal niet zoals in het geval van Mozes. Hij wist gewoon: nu is Jahweh hier aanwezig en hij bedekt zijn gezicht, precies zoals Mozes dat deed bij de brandende braamstruik. Er staat ook niet dat Elia God zag, maar dat hij zijn stem hoorde. En dat was genoeg voor Elia. Meer had hij niet nodig om uit zijn burn-out te komen.
Net zoals voor Mozes, was er meer dan genoeg werk aan de winkel. Het was nog helemaal geen tijd voor Elia om in te slapen. En hij vertrekt gesterkt van de berg om zijn bediening voort te zetten.
Maar ondertussen: wat een genade dat wij deze ontmoeting met God mee mogen maken door erover te lezen en ons ook in deze situatie in te leven. Het is voor mij voldoende om mijn ogen te sluiten en me die grot van Elia voor te stellen. Na al die heftige natuurverschijnselen mag ik me samen met Elia verwonderen over Jahwehs stille aanwezigheid in dat zacht suizende briesje. Doe je mee? Het is voor mij geen vraag wat meer indruk maakte op Elia: het vuur van de hemel op de Karmel, of deze fluisterende stem van Jahweh op de Sinaï.
En hoewel Gods stem diende om Elia met allerlei concrete opdrachten weer in beweging te brengen ben ik er zeker van dat het belangrijkste voor Elia er toch in zat dat hij zo intiem ‘bij God’ mocht zijn. Dat geeft nieuwe kracht en energie en perspectief om door te gaan. We lezen niet hoe lang Elia zo genoten heeft van Gods intieme aanwezigheid. Het was vast niet over in een paar minuten. Tenslotte had Jahweh hem niet voor niets veertig dagen lang op wondervoedsel naar hier laten marcheren.
Er is van Gods kant geen enkele reden waarom we niet dagelijks zo’n stille fluisterende liefdes -ontmoeting met onze Vader en Bruidegom zouden kunnen hebben. En juist daarin schuilt de meerwaarde van wat wij geestelijk hebben in het Nieuwe Verbond ten opzichte van de theofanieën van Mozes en Elia, zoals Paulus in 2 Korinthe opmerkt naar aanleiding van de sluier van Mozes. Voor Mozes en Elia waren het uitzonderlijke eenmalige hoogtepunten in hun leven en bediening. Voor ons is deze toegang tot de Vader door de Zoon onbeperkt en onafhankelijk van plaats of omstandigheid. Er is op geen enkele manier spektakel voor nodig! Integendeel, spektakel dreigt ons juist af te leiden, net zoals in het geval van Elia. Hoe diep verdrietig eigenlijk, als onze ogen hiervoor gesloten blijven, en we nauwelijks gebruik maken van die intieme toegang waar Christus zo duur met zijn leven en bloed voor betaalde…
Praktische vragen en suggesties
- Ik heb bij dit korte hoofdstuk maar één praktijk suggestie als vervolg op de eerdere hoofdstukken over ‘beeldbidden’. Als je die hoofdstukken hebt gelezen hoef ik je hier niet op weg te helpen denk ik.
Maar toch één vraag: welke rol geef je jezelf als je deze ontmoeting mentaal in beeld brengt terwijl je in gebed bent?
Krachtpatser Elia, blakend van energie en ijver voor de Heer?
‘Burn-out Elia’ die het allemaal niet meer ziet zitten?
Of zit je daar ergens tussenin? Misschien gewoon ‘lauw’, überhaupt niet gewend aan en ook niet verlangend naar contact met God?
Hoe je jezelf ook betrekt in dit mentale beeld, laat je aanraken door Gods Geest terwijl je luistert naar Jahwehs zachte stem. Laat je ontroeren. Laat je nieuwe kracht en energie geven. Laat je inspiratie influisteren. Jouw talenten zijn voor Hem goud waard. Er is altijd genoeg te doen in zijn koninkrijk.
Maar nog veel belangrijker: jij zelf, zijn kind, bent voor Hem goud waard. Hij wil je met zijn liefde diep aanraken en in vervoering brengen. Dat mag en moet de krachtbron zijn voor al je inzet voor Hem.
De stille intieme aanraking door die zachte Stem geeft eindeloos veel meer energie dan het krachtigste engelenvoedsel!