Geadopteerd door God

Mijn doel in dit en de volgende hoofdstukken is je te laten zien wat er volgens Paulus nodig is om te komen tot diepe emotionele beleving van je relatie met God. Maar daarvoor moeten we eerst grip krijgen op zijn lofprijzing in Efeze 1.

De hele lofprijzing in Efeze 1 draait om adoptie en erfdeel

Neem voor dit hoofdstuk zelf even Efeze 1 erbij. Liefst in drie verschillende vertalingen: NBG, NBV en HSV.

Hoewel de Nederlandse vertalingen niet echt meehelpen, durf ik te stellen dat deze lofprijzing over de rijke geestelijke cadeaus die we ontvingen in Christus, draait om de beelden van adoptie en erfdeel.

Als we de lange, bloemrijke zin van Paulus uitkleden tot op het bot, om grip te krijgen op de essentie ervan, dan hebben we aan het begin, centrum en einde het volgende:

1. God besloot nog voor de schepping om ons te adopteren, Efeze 1:5.
   
   
2. God voerde dat besluit ook uit in het heden door zijn erfdeel met ons te delen: het hoofddoel en logische gevolg van adoptie, Efeze 1:11.
   
   
3. Het delen in zijn erfdeel is nog maar gedeeltelijk zichtbaar. Maar als bewijs, en zelfs als ‘eerste aanbetaling’, heeft Hij ons de Heilige Geest geschonken, Efeze 1:13, 14.
   Misschien kunnen we dit laatste vergelijken met een superrijke landeigenaar, waarvan een groot gedeelte van zijn bezittingen in het verre buitenland ligt. Hij vertrouwt je alvast een aantal kostbaarheden toe, die enkel uit dat verre land afkomstig kunnen zijn. Maar je zult als erfgenaam pas later naar die verre oorden kunnen afreizen om dat deel van je erfenis in bezit te nemen.

Even voor de zekerheid: ik liet in het vorige hoofdstuk aan de hand van veel buitenlandse vertalingen al zien dat we echt het woord ‘adoptie’ mogen lezen in 1:5.

We vinden verder de woorden ‘erfdeel’ en ‘erfenis’ in de NBG en HSV vertalingen van 1:11 en 14 – en straks ook 18. Maar er is een interessant verschil tussen beide vertalingen in vers 11. Volgens de NBG ontvangen we het erfdeel. Volgens de HSV zijn we het erfdeel. Beide zijn mogelijke vertalingen vanuit het Grieks, en in het O.T. lezen we ook regelmatig dat Israël Gods erfdeel is. Maar gezien de duidelijke koppeling met adoptie in vers 5, kan het niet anders of Paulus bedoelt hier dat we Gods erfdeel ontvangen. Dat was in de Romeinse wereld altijd het doel van adoptie. Voor iedereen volledig vanzelfsprekend in die cultuur. 

De NBV en veel andere moderne vertalingen vermijden helaas woorden als ‘erfdeel’ en ‘erfenis’ zo veel mogelijk, waarschijnlijk omdat de emotionele lading van die woorden vandaag zo compleet anders is dan in de tijd van Paulus. In de NBV vinden we van de drie keer in dit ene hoofdstuk slechts één keer ‘erfenis’ (vers 14). In vers 11 is het ‘God heeft ons de bestemming toebedeeld’ (NBG: ‘in wie wij ook het erfdeel ontvangen hebben’). En vers 18: ‘hoe rijk de luister is die de heiligen zullen ontvangen’ in plaats van wat er echt staat zoals we in de NBG zien: ‘hoe rijk de heerlijkheid is zijner erfenis bij de heiligen’. Het hele woord erfenis is daar dus gemakshalve weggelaten…

De kern van de lofprijzing volgens bovenstaande drie punten begint dus met Gods plan om te gaan adopteren, centraal staat het doorvoeren van die adoptie in het nu zodat we nu formeel tot erfgenaam van God zijn uitgeroepen en het eindigt met de gave van de Geest als eerste aanbetaling om ons nu al in staat te stellen deels de rijkdom en heerlijkheid van die erfenis te ervaren.

Om dat drieluik heen ligt dan een bloemrijke ‘enveloppe’ waarin Paulus telkens opnieuw de volgende punten benadrukt:

1. Dit hele reddingsplan is puur en alleen omdat God het wil, en altijd gewild heeft. Het komt voort uit zijn karakter.
   
   
2. Alle details van de uitwerking van dit plan zijn ‘in Jezus Christus’. Uiteraard wordt hier ook de kruisdood van Christus genoemd. Maar let op dat Jezus’ sterven het ultieme middel is om het doel te bereiken: onze adoptie! Het middel, of met andere woorden de eerste stap, in het adoptieproces is: het vrijkopen van de slaaf van de tirannie van zonde en dood.
   
   
3. Alles is ‘tot lof van de heerlijkheid van zijn genade’. Het grote praktische doel van Gods reddingsplan is dus adoptie, zodat God zijn erfdeel met ons kan delen. Maar dat praktische doel dient weer een hoger, algemeen doel: de eer van God.

Kun jij je inleven?

Lofprijzing draait altijd om de emotie. Een belangrijke praktische vraag bij deze uitgebreide lofprijzing van Paulus is nu dus: doet deze lofprijzing je emotioneel iets?

De kans is groot dat je bij de simpele lezing van Efeze 1 vooral last had van de emotie van verwarring en frustratie: waarom zo’n ellenlange zin? Waarom zo veel omhaal van woorden? Wat schrijft Paulus hier nou eigenlijk? Ik zie door de bomen het bos niet…

Ontzettend jammer, maar begrijpelijk omdat onze taal en cultuur zo compleet anders is dan die van Paulus. Wij moeten dus eerst een hele studie maken met veel ingewikkelde uitleg over hoe dingen in een andere cultuur beleefd werden en geregeld werden en dan moeten we ook nog veel moeite doen om de kern te pakken in al de wollige woorden en uitdrukkingen. Al die inspanning put ons uit en frustreert ons eerder dan dat het ons emotioneel optilt tot in de hemel. Toch was dat laatste nou net Paulus’ bedoeling.

De oorspronkelijke lezers

Voor de oorspronkelijke lezers van deze brief lag het iets eenvoudiger. Prachtig wollig taalgebruik, daar smulden ze van. Dat op zich al tilde ze juist op naar de hemel. Ze dachten graag na in termen van beeldspraak. De logica in het beeld van adoptie en delen in het erfdeel van die nieuwe Vader was voor hen volkomen duidelijk. Ze hadden misschien wel in de eigen kennissenkring zo’n situatie meegemaakt. Ze konden zich in elk geval goed inleven in de reikwijdte van de emotionele achtbaan van slaaf tot erfgenaam.

Ze hadden dus een enorme voorsprong op ons om echt emotioneel meegezogen te worden door deze lofprijzing van Paulus. En toch toont het vervolg dat ook zij hun emotionele beperkingen hadden. In Efeze 1:15-22 schrijft Paulus namelijk dat hij ‘niet ophoudt’ voor ze te bidden dat ze door God in staat gesteld mogen worden om het ook echt te begrijpen. Ik parafraseer in het vervolg vooral even de NBG vertaling:

Daarom houd ook ik, gehoord hebbende van uw geloof in de Here Jezus en van uw liefde tot al de heiligen, 16 niet op te danken, u gedenkende bij mijn gebeden, 17 opdat de God van onze Here Jezus Christus, de Vader der heerlijkheid, u geve de Geest van wijsheid en van openbaring om Hem recht te kennen: 18 verlichte ogen [uws] harten, zodat gij weet, welke hoop zijn roeping wekt, hoe rijk de heerlijkheid is zijner erfenis bij de heiligen, 19 en hoe overweldigend groot zijn kracht is aan ons, die geloven, naar de werking van de sterkte zijner macht

Efeze 1:15-19, NBG

Hij bidt dat de Geest ‘de ogen van hun hart mag verlichten’, 1:18. Dat speciale licht van de Geest hebben ze nodig om:

1. Echt te begrijpen – lees: emotioneel te bevatten – welke hoop Gods roeping nou eigenlijk inhoudt (1:18a). Het gaat daarbij logischerwijs om de onvoorstelbare, eervolle roeping om Gods erfgenaam te mogen zijn. Meedenken, meebeslissen, meeregeren over alles wat van de Vader is… Onvoorstelbaar! Wie zou zo’n krankzinnige gedachte kunnen bedenken? En toch: wij zullen als koningen heersen met Koning Jezus omdat wij Zijn mede-erfgenamen zijn.
   
   
2. Zich inhoudelijk een beeld te vormen van de onmetelijke rijkdom van dat erfdeel(1:18b).
   Alleen al het idee om door adoptie volwaardig erfgenaam van God te worden is ‘mind blowing’. Maar om je dan ook nog eens inhoudelijk voor te stellen hoe die erfenis eruitziet en wat de waarde ervan is, lijkt emotioneel een volkomen onmogelijke opgave.

Voor ons lijkt het inleven in de onmetelijke rijkdom van ons erfdeel zo compleet onmogelijk en zinloos te zijn, dat veel gelovigen er maar niet eens aan beginnen. Er is daarom vaak sprake van een complete apathie in dit opzicht. ‘We gaan naar de hemel’ en daarmee uit. Wat dat in zal houden is niet te zeggen en enkel speculatie, dus daar ga ik mijn tijd niet mee verdoen, is de gedachte. Leven in het hier en nu is onze opdracht, daar moeten we onze tijd en energie in steken. Met beide benen op de grond. En wat later komt zullen we later wel zien.

Maar zoals dit gebed bewijst, was het ook voor de tijdgenoten van Paulus niet gemakkelijk om de rijkdom van dit erfdeel emotioneel tot zich te nemen. Voor hen lagen de problemen elders. Ook al kenden ze persoonlijk het grote belang van een erfdeel en de mogelijkheid dat een arme rechteloze slaaf tot erfgenaam van een superrijke landeigenaar uitgekozen kon worden, ze hadden toch nog steeds twee grote uitdagingen:

1. Ook al ken je de principes, daarmee kun je je nog steeds niet zomaar voorstellen dat zo’n wonderlijk adoptieproces jou ten deel zou vallen. Zo vaak gebeurde dat nou ook weer niet: waarom zou het dan net jou overkomen?
   
   
2. En dan moet je je proberen voor te stellen hoe groot de rijkdom van dat erfdeel wel niet is. Alle bezittingen van God??? Onmogelijk om je dat voor te stellen, en al helemaal onmogelijk om je voor te stellen dat Hij dat erfdeel met jou wil delen.

En toch is dit exact wat Paulus ambieert voor de gelovigen in Efeze. Hij bidt regelmatig dat deze twee onmogelijke, emotionele opdrachten toch vrucht zullen dragen. De geheime formule is de hulp van de Heilige Geest. De Geest kan hun wijsheid en openbaring geven zodat ze ondanks de schijnbare emotionele onmogelijkheid, God toch ‘recht zouden kennen’. Het Griekse woord dat de NBG graag vertaalt met ‘rechte kennis’, of het ‘recht kennen van’, betekent zoiets als ‘ervaringskennis’. Iets kennen doordat je het zelf hebt meegemaakt. En hiermee komen we precies uit bij het onderwerp van dit boek! ‘Ervaringskennis van God’ zouden we prima kunnen vertalen met ‘intieme omgang met God’.

En het bijzondere is dat deze ‘ervaringskennis’ van God voor Paulus een behoorlijk andere lading heeft dan enkel ‘warme, bevredigende gevoelens als ik over God nadenk’. Het betekent voor Paulus echt aanvoelen, met het hart begrijpen, wat een onvoorstelbare rijkdom God met mij wil delen, het me echt voor kunnen stellen. Emotioneel begrip ook van de ‘overweldigend grote kracht van God’ zoals Hij die bewees door de opstanding van Jezus. Maar ook emotioneel begrip van het feit dat dat nu mijn krachtbron is geworden omdat Hij alles deelt met zijn erfgenamen: ‘hoe overweldigend groot zijn kracht is aan ons’, 1:19.

Dan vervloeit het beeld van adoptie en erfdeel naar de troonzaal van God, waar Jezus Christus zit aan de rechterhand van de Vader, verheven boven alle kracht en macht, 1:20-21:

die Hij heeft gewrocht in Christus, door Hem uit de doden op te wekken en Hem te zetten aan zijn rechterhand in de hemelse gewesten, 21 boven alle overheid en macht en kracht en heerschappij en alle naam, die genoemd wordt niet alleen in deze, maar ook in de toekomende eeuw.

Efeze 1:20-21, NBG

En weer vervloeit het beeld, deze keer naar de Gemeente als lichaam van die Christus. Dat lichaam is ‘vervuld’ met Christus. Christus die ‘alles in allen volmaakt’:

En Hij heeft alles onder zijn voeten gesteld en Hem als hoofd boven al wat is, gegeven aan de gemeente, 23 die zijn lichaam is, vervuld met Hem, die alles in allen volmaakt.

Efeze 1:22-23, NBG

Volgens de NBV: Christus ‘die alles in allen vervult’. Dat betekent ook: Christus die het allemaal in ons waarmaakt.

Dit lijkt misschien een willekeurige opeenvolging van mooie beelden te zijn, maar schijn bedriegt. Er is wel degelijk een logische volgorde en verbinding. De Heilige Geest wil ons als geadopteerde zonen en dochters graag in vervoering meenemen naar Gods troonzaal omdat onze nieuwe Vader niet zomaar een steenrijke landeigenaar is. Hij is de Koning van alle koningen! Als volwaardige prinsen en prinsessen mogen we plaatsnemen in zijn troonzaal. Dat is niet zomaar een vrome zin, maar de Geest wil ons helpen om dat ook echt te voelen en te beleven!

En dan zitten we als prinsen en prinsessen niet zomaar naast onze Koning en Vader en naast onze oudste Broer Jezus Christus (Hebreeën 2:11), maar Christus is IN ons. Een intiemer beeld voor de relatie met God is er niet.

Paulus bidt dus dat dit intieme beeld door de Geest ook echt tot leven mag komen in de hoofden en harten van de gelovigen.

Praktische vragen en suggesties

1. Schrijf zo nodig met een potlood de woorden adoptie en erfenis/erfdeel in de marge van je Bijbel als jouw vertaling ze niet bevat.
   
   
2. Herlees dit hoofdstuk meerdere malen totdat je de redenering echt gegrepen hebt, uiteraard met je Bijbel ernaast.
   
   
3. Neem nu rustig de tijd voor een oefening in meditatief Bijbellezen. Dat wil zeggen langzaam en aandachtig biddend lezen en herlezen van Efeze 1:3-23. Net zolang totdat de boodschap ook emotioneel in je hart tot leven komt. Bid daarbij het gebed van Paulus. Je nodigt daarbij dus de Heilige Geest uit om deze wonderlijke goddelijke cadeaus emotioneel ook echt tot je door te laten dringen.
   Geef hierbij niet te snel op. Het kan geen kwaad om dit dagen na elkaar bij herhaling te doen.
   
   
4. Paulus bleef misschien wel jarenlang met grote regelmaat bidden voor ‘verlichting van de ogen van het hart’ van deze gelovigen. Als het je eigen hart betreft, hoeveel tijd en herhaling heb je hiervoor over?
   Je weet dat je gebed verhoord is als je hart gaat overstromen van blijdschap, dankbaarheid en diepe verwondering dat God je zo’n onwaarschijnlijke adoptie en erfdeel heeft gegeven.
   
   
5. Het kan je misschien helpen om de bovenstaande praktische suggesties op te splitsen in delen:
   • Vraag de Geest bijvoorbeeld eerst concreet om hulp om echt emotioneel aan te voelen wat het betekent dat je door Jezus bent vrijgekocht van zonde en een eeuwige dood. God heeft je tenslotte volgens de Kolossenzen brief ‘weggesleurd uit de macht van de duisternis en overgeplaatst in het Koninkrijk van zijn Zoon’.
     
     
   • Daarna kun je concreet bidden voor ‘zicht en licht in je hart’ om het grote wonder van je adoptie echt te gaan beleven, inclusief de onvoorstelbare rijkdom van het erfdeel dat jou daarmee toekomt als zoon of dochter van de Koning der koningen.
     
     
   • En ten slotte zou je dan de hele lofprijzing van Paulus inclusief de bloemrijke ‘enveloppe’ in gebed kunnen lezen en telkens herlezen als meditatief gebed zoals ik suggereerde in vraag 3.
     
     
6. Deze praktijkoefeningen zijn echt van groot belang als je daadwerkelijk verlangt naar intimiteit met God. Neem er de tijd voor! Verwacht niet dat dit zomaar in één keer lukt. Heb geduld met jezelf en met de Geest. Het is misschien een goed idee om hier een aantal dagen de tijd voor te nemen en dan pas door te gaan naar de volgende hoofdstukken. Om aan het eind van dit boek alles nog eens een keer rustig door te nemen.
   
7. Wees realistisch. Verwacht niet dat intimiteit met God iets is wat je op een gegeven moment ‘bereikt hebt’ en wat daarna niet meer weggaat. Net als de intimiteit in een huwelijk kent dit pieken en dalen omdat het wordt beïnvloed door de flow van je leven. Een blijvend punt van zorg en aandacht dus, intimiteit in alle vormen moet voortdurend gevoed en gekoesterd worden anders ebt het weg.