Man en vrouw als beelddrager van God

In Genesis 1 stelt God vier keer dat Hij een beeld en gelijkenis van zichzelf wilde maken. En dan lezen we:

God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen.

Genesis 1:27

Binnen Gods schepping is de diepste en mooist mogelijke weergave van de warme liefde die binnen God aanwezig is, te vinden in een harmonieuze relatie tussen man en vrouw. God heeft dat zo gewild en dus ook uitgevoerd in de schepping.

Volgens mij heeft God de liefde tussen man en vrouw bedoeld als kopie van de liefdesrelatie tussen Vader en Zoon. En zoals we al zagen, is de hele bedoeling van de schepping van de mens erin gelegen dat God de liefde die Hij binnen zichzelf kent, wilde uitbreiden naar een diepe liefdesband met zijn beelddragers. Het is dan ook niet verrassend om te zien dat de Bijbel de relatie tussen man en vrouw op één lijn zet met die tussen God en mens.

In zowel het O.T. als het N.T. is het zo dat de huwelijksrelatie een beeld is van de relatie tussen God en zijn volk. Het gaat dus in eerste instantie om het collectief van de gelovigen en niet om het individu. Gods ‘verloofde’ en ‘vrouw’ in het O.T. is het volk Israël. De Bruid in het N.T. is de Gemeente. Onze Westerse cultuur is erg individualistisch, waardoor we dit nogal onwennig vinden en het soms niet eens beseffen of het misschien even benoemen en dan meteen maar doorschieten naar de individuele toepassing ervan. Ik ben kind van mijn cultuur en in dit boek lijkt het erop, dat ik dit ook doe. Maar ik zal zeker terugkomen op het grote belang van het collectieve in dit Bijbelse beeld. Het is namelijk niet het een of het ander, maar het een en het ander. God wil de liefde die Hij in zichzelf kent graag delen met al zijn beelddragers samen, en dat kan alleen maar als die liefde stroomt tussen Hem en elke individuele beelddrager. De diep emotionele passages over het verlangen van God naar intimiteit tussen zichzelf en zijn volk, zijn dus volop toepasbaar op onze individuele relatie met Hem. Het wordt pas foute boel als we tegelijkertijd geen aandacht schenken het collectieve doel van zijn volk als volk.

Ik geef het dus ruiterlijk toe: ook in dit boek ligt de focus op onze individuele relatie met God, maar we zullen later zeker ook stilstaan bij het collectieve doel van Gods plan.

Gods plan voor intimiteit in het Oude Testament

Aangezien het onderscheid tussen Vader en Zoon in het O.T. grotendeels buiten beeld blijft, beperkt deze gelijkenis zich in het O.T. tot de man vrouw relatie als beeld van Gods relatie met de mens. Of correcter gezegd: de liefdesrelatie tussen man en vrouw wordt gebruikt om het diepe verlangen van God naar net zo’n relatie met de mens uit te drukken. Zoals gezegd: met zijn volk (collectief), maar daarmee noodzakelijkerwijs ook met elk individu binnen dat volk.

Helaas lijken deze passages eerder te gaan over een intense droom van God over intimiteit met zijn mensen, zonder dat die werkelijkheid wordt. Of op z’n best over een kwellende herinnering aan wat geweest is, maar helaas zeer kort duurde en toen verloren ging.

Omdat God de menselijke seksualiteit bedoeld heeft om de beleving en intensiteit van intimiteit tussen man en vrouw maximaal te maken, moet het ons niet verbazen dat God met expliciete seksuele, en soms zelfs erotische, bewoordingen spreekt over zijn verlangen naar intimiteit met de mens.

Persoonlijk denk ik dat we het meest uitgebreide voorbeeld hiervan vinden in het boek Hooglied. Een prachtige bundel gedichten over de brandende liefde tussen een jonge man en vrouw. Wie de vele voorbeelden van rijke beeldspraak in Hooglied gaat bestuderen met een goed achtergrond- commentaar ernaast, ontdekt talloze voorbeelden van erotische intimiteit. Maar zelfs zonder zo’n studie kom je de nodige expliciete voorbeelden hiervan tegen.

Nu is het zo dat Hooglied in het algemeen veel aan de lezer zelf overlaat. Er is geen enkele hint te vinden dat het over de relatie tussen God en zijn volk zou gaan. Volgens anderen zou het een profetie zijn over de relatie tussen Christus en de Gemeente, en ook die uitleg zou best wel kunnen, maar we vinden nergens een hint in die richting. Ik bekijk het persoonlijk als volgt: het is in elk geval expliciet een prachtige lofzang op de diepte en rijkdom van intense intieme liefde tussen man en vrouw, inclusief de gevaren en barsten die zich daarbij voor kunnen doen. Daarnaast zie ik het ook als vertolking van het verlangen van God naar intimiteit met zijn volk, zowel in het O.T. als in het N.T.

In het kader van dit boek is dan de belangrijkste conclusie dat God hoopt op wederzijdse intense beleving van de liefde. Intimiteit in de rijkste betekenis van het woord.  Diepe hunkering naar die intense beleving is normaal en komt van God! Ik ben ervan overtuigd geraakt dat we onszelf, en God, enorm te kort doen als we tevreden zijn met een cognitief geloof en een geloofsbeleving met weinig emotie.

Het meest uitgebreide expliciete voorbeeld van de huwelijksrelatie als droom van God vinden we in Ezechiël. Het gaat om het volk Israël en hoe God het als het ware als verstoten en weggegooide baby vond op een akker. Deze verstoten baby was niet meer dan een zieltogend bundeltje ellende:

Toen kwam ik voorbij en zag hoe je in je bloed lag te spartelen. Ik zei tegen je, terwijl je onder het bloed zat: “Leef! Blijf in leven, bedekt met bloed als je bent.” 7 Ik liet je groeien als een bloem in het veld: je groeide, je werd groot en je werd hoe langer hoe mooier. Je kreeg stevige borsten, je kreeg schaamhaar, maar je was nog helemaal naakt. 8 Ik kwam voorbij en zag dat je rijp was voor de liefde, ik spreidde mijn mantel over je uit om je naaktheid te bedekken. Ik zwoer je trouw, ik sloot een verbond met je – spreekt God, de HEER – en je werd de mijne. 9 Ik waste je met water, ik spoelde het bloed van je af, ik wreef je in met olie. 10 Ik kleedde je in bonte kleuren, ik gaf je sandalen van zacht leer, een linnen sluier en zijden doeken. 11 Ik tooide je met sieraden, ik deed armbanden om je polsen en een ketting om je hals, 12 ik deed een ringetje door je neus, ik gaf je oorbellen en zette een prachtige kroon op je hoofd. 13 Jij tooide je met al dat goud en zilver, je kleren waren van linnen en zijde en hadden de mooiste kleuren, je eten werd bereid met fijn meel, met honing en olie, en heel, heel mooi werd je, als een koningin. 14 Je was bij alle volken beroemd om je schoonheid, en je schoonheid was volmaakt want ze kwam van mij – spreekt God, de HEER.

Ezechiël 16:6-14

‘De mantel uitspreiden’ is een prachtig Hebreeuws eufemisme voor het bedrijven van de liefde, zoals we meteen daarna ook expliciet lezen. Wat een prachtig taalgebruik voor de liefde: elkaar bescherming bieden, elkaar afschermen om zo samen de mooiste en diepste vorm van intimiteit intens te beleven.

En zie je hoe God benadrukt dat Hij deze schoonheid en de lichamelijke aantrekkingskracht die daaruit voortkomt gemaakt en gewild heeft: ‘Je schoonheid was volmaakt want ze kwam van mij’, vers 14. Persoonlijk krijg ik hier kippenvel van… Een directe aanwijzing dat God onze materiële lichamelijkheid bedacht heeft als middel om ons maximaal te laten genieten van de liefde. Liefde zonder beleving is en blijft onnatuurlijk en zeker niet Gods bedoeling.

Lees zelf maar verder in Ezechiël hoe deze heerlijke droom van God eigenlijk meteen al aan diggelen werd gegooid. Met dezelfde intense emoties spreekt God zijn diepe frustratie uit over het mislukken van zijn ‘huwelijk’. Hoewel je je waarschijnlijk helemaal niet zult herkennen in het afschuwelijke beeld van prostitutie dat volgt, is het toch belangrijk om het vervolg voor jezelf te lezen en rustig te overdenken tot het gevoelsmatig diep tot je doordringt hoe groot en hevig Gods teleurstelling is over het verlies van intimiteit met deze beeldschone jonge vrouw.

Ik hoop en verwacht dat het beeld van de geestelijke (maar ook letterlijke) prostitutie waar het volk Israël generatie na generatie in verviel, niet op jou van toepassing is. Maar laat het alsjeblieft tot je doordringen dat God net zo diep teleurgesteld is over een gebrek aan intensieve beleving van de intieme liefde met Hem. Dat was exact de boodschap aan de gelovigen in Efeze volgens Openbaring 2. Net zoals Hij hunkerde naar het ‘uitspreiden van zijn kleed’ over deze beeldschone jonge maagd, zo hunkert Hij op precies dezelfde manier naar diep ervaren intimiteit met zijn Gemeente en met jou als individu. ‘Uitspreiden van het kleed’ betekent: afzondering creëren om maximaal te kunnen genieten van de intimiteit. We moeten de rust daarvoor zoeken, opeisen zelfs. Hij heeft er recht op, want Hij maakte ons juist daarvoor. Wij als gemeente hebben daar recht op. Jij als individu hebt daar recht op. Maak gebruik van je rechten. Claim ze terug en laat je bedekken door dat uitgespreide kleed…

Gods plan voor intimiteit in het Nieuwe Testament

Het beeld van Bruid (Gemeente) en Bruidegom (Christus) in het N.T. sluit naadloos aan bij de beeldspraak van Gods huwelijk in het O.T. Jezus gebruikte het in zijn onderwijs in de vorm van gelijkenissen. We komen het tegen in Openbaring, inclusief het grote feest van de Bruiloft van het Lam. Ik wil daar later uitgebreider op ingaan.

Op dit moment beperk ik me tot het schitterende praktijkonderwijs van Paulus over het huwelijk in Efeze 5:22-33. We staren ons vandaag de dag gemakkelijk blind op de sterke nadruk die Paulus hier legt op de hiërarchische verhouding tussen man en vrouw: de man als hoofd en de vrouw als gehoorzame, volgzame, respectvolle partner. Dit is niet de plek om daar uitgebreid op in te gaan. Je kunt er namelijk een heel boek mee vullen. In een poging om dat blindstaren te verlichten, wil ik in elk geval opmerken dat Paulus’ doel hier heel praktisch is: het bevorderen van huwelijksharmonie. En volgens Paulus’ cultuur was de belangrijkste voorwaarde voor sociale harmonie in het algemeen een strikt respect voor hiërarchie. Dat gold voor alle vormen van sociale interactie. Paulus spreekt als man van zijn cultuur, geleid door de Geest tot mannen en vrouwen van diezelfde cultuur. Ik laat het aan jezelf over om tot een conclusie te komen in hoeverre deze nadruk op de hiërarchische verhouding binnen de huwelijksrelatie ook geldt binnen onze Westerse cultuur waar we compleet anders tegen dit onderwerp aankijken. Dat geldt in het algemeen voor alle sociale relaties, en dus ook voor het huwelijk.

Ik zoem nu in op wat Paulus schrijft over de essentie van de liefde tussen man en vrouw:

Mannen, heb uw vrouw lief, zoals Christus de kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft prijsgegeven 26 om haar te heiligen, haar te reinigen met water en woorden 27 en om haar in al haar luister bij zich te nemen, zodat ze zonder vlek of rimpel of iets dergelijks zal zijn, heilig en zuiver. 28 Zo moeten mannen hun vrouw liefhebben, als hun eigen lichaam. Wie zijn vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief. 29 Niemand haat ooit zijn eigen lichaam, integendeel: men voedt en verzorgt het, zoals Christus de kerk 30 want dat is zijn lichaam en wij zijn de ledematen. 31 ‘Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn.

Efeze 5:25-31

Wat een intense vergelijking tussen de liefdesrelatie van Christus met de Gemeente en de menselijke huwelijksrelatie! En ook hier weer die hint dat God de seksualiteit geschapen heeft als middel voor man en vrouw om maximaal hun intimiteit, genegenheid en liefde samen te kunnen beleven. Paulus citeert uit de instelling van het huwelijk bij de schepping: de man moet zich ‘hechten’ aan zijn vrouw. Letterlijk: hij moet zich ‘vastkleven’ aan zijn vrouw. En die twee zullen tot één vlees zijn. Intiemer, dieper, warmer, mooier wordt het niet! En precies dat intieme ‘samen één lichaam zijn’ is een beeld van de intieme omgang die Christus met zijn Gemeente wil hebben, en dus ook met elke individuele gelovige binnen die Gemeente. Gods idee voor de relatie met zijn beelddragers: net zo’n diepgaande warme intieme beleving van eenheid tussen God en mens als die we mogen meemaken binnen een harmonieus huwelijk. Zo’n diepe beleving alsof we één lichaam zijn: hoe heerlijk is dat!

Praktische vragen en suggesties

1. Hier stuit ik, als auteur van een praktisch georiënteerd boek, aan tegen het gebrek aan kennis over mijn individuele lezers. Ik weet niet of je getrouwd bent, en anders of je dat ambieert en of je daar überhaupt de leeftijd voor hebt. Misschien hunker je al jaren naar intimiteit met een levenspartner en kun je die maar niet vinden. Of misschien heb je wel een akelige (v)echtscheiding achter de rug of zit je daar middenin.
   Zeker in die laatste situatie kan ik me goed voorstellen dat er weinig enthousiasme boven komt borrelen bij het overdenken van het huwelijk als beeld voor de relatie met God.
   Mijn eerste vraag is daarom: hoe sta je hierin en hoe ga je persoonlijk om met dit beeld?
   Overdenk gewoon eens hoe dit beeld emotioneel op je inwerkt mede gezien de levensfase waarin je momenteel verkeert.
   
   
2. Wat je eigen situatie ook is, slaag je erin om zo nodig voldoende afstand te nemen van je persoonlijke situatie, om je in te kunnen leven in deze droom van God voor de kwaliteit van zijn relatie met ons mensen?
   
   
3. En het absolute minimum: kun je in elk geval op basis van dit Bijbelse beeld de mentale conclusie met me delen dat het Gods grote verlangen is om te komen tot een intieme, diep doorleefde emotionele relatie met ons als gelovigen?