In het vorige hoofdstuk besprak ik hoe belangrijk het is om Bijbelse beelden ook echt mentaal als beeld voor ogen te nemen. Als ik dat in navolging van David al biddend doe, noem ik het beeldbidden. Ik wees je op voorbeelden in Hebreeën 11 waarin je ziet hoe sterk de auteur van die brief zelf in beelden dacht. En uit zijn beschrijving van veel bekende geloofshelden uit het O.T. kun je opmaken dat hij veronderstelt dat die geloofshelden zelf ook krachtige mentale beelden voor ogen hadden als uitdrukking van hun geloof en vertrouwen op de beloften van God.
Hardloopwedstrijd in de arena
De beschrijving van geloofshelden in Hebreeën 11 is zo beeldend dat je het zou kunnen vergelijken met een toneel waarop al die mannen en vrouwen van God met hun moeiten en geloof voorbijtrekken. En waar wij dan naar mogen kijken om kracht uit te putten. Maar in hoofdstuk 12 draait de auteur verrassend genoeg de rollen plotseling om!
Nu wij door zo’n menigte geloofsgetuigen omringd zijn, moeten ook wij de last van de zonde, waarin we steeds weer verstrikt raken, van ons afwerpen en vastberaden de wedstrijd lopen die voor ons ligt.
Hebreeën 12:1
Letterlijk staat er in het Grieks dat we omringd zijn door een wolk geloofsgetuigen. Het Griekse woord voor geloofsgetuige is martus, waar ons woord martelaar van is afgeleid. Letterlijk betekent martus inderdaad getuige, maar het wordt in het N.T. ook gebruikt voor de martelaren die vanwege hun getuigenis ter dood werden gebracht.
Wat een beeldend kunstenaar is deze auteur! Nu staan wij plotseling op het toneel. Nee, we staan in de arena, waar we deelnemen aan een hardloopwedstrijd! De rollen zijn omgekeerd, de geloofshelden uit het O.T. zijn nu de toeschouwers geworden die kritisch volgen hoe wij in de wedstrijd staan. Het zijn er zoveel, dat ze wel een grote wolk lijken, net als in een groot Romeins amfitheater de duizenden toeschouwers aan alle kanten hoog boven de atleten uitrezen. Maar deze toeschouwers van onze hardloopwedstrijd zijn veel meer dan enkel nieuwsgierige toeschouwer: ze zijn ook martus, getuige. Ze moedigen ons aan om hun voorbeeld uit het verleden te volgen en trouw te blijven doorrennen, hoe moe we ook zijn, en hoe zeer ons hele lijf misschien ook pijn doet, hoe groot de verleiding ook mag zijn om maar op te geven. ‘Niet opgeven, niet opgeven, doorrennen, je kunt het, wij konden het ook, blijf kijken naar het einddoel…’ Zo roepen de duizenden martussen om ons heen. Als we onze oren en ogen ervoor open willen stellen tenminste. Als we het O.T. maar weer zouden gaan lezen, en dan niet enkel vanwege het historische belang, maar om al deze getuigen de kans te geven levendige mentale beelden in ons denken te worden, zoals God het eigenlijk bedoeld heeft.
Het voorbeeld van Jezus
Volgens onze auteur is het voorbeeld en getuigenis van Jezus verreweg het belangrijkste. De Griekse zin over de hardloopwedstrijd is nog niet af. Lees al rennend verder:
Laten we daarbij de blik gericht houden op Jezus, de grondlegger en voltooier van ons geloof
……
Laat tot u doordringen hoe hij standhield toen de zondaars zich zo tegen hem verzetten, opdat u niet de moed verliest en het opgeeft.Hebreeën 12:2, 3
‘De blik gericht houden op (Jezus)’ in vers 2 is in het Grieks aphorao. Dat betekent letterlijk ‘volhardend en met grote aandacht naar een voorwerp ver weg blijven kijken’. Als aphorao figuurlijk wordt gebruikt zoals hier, dan betekent het volgens mijn Grieks-Engelse woordenboek: ‘to behold in the mind, to fix the mind upon’.
‘To behold in the mind’ is exact waar we het hier over hebben: ‘een mentaal beeld vormen van iets’.
‘To fix the mind upon’ legt de nadruk op de concentratie waarmee je dat mentale beeld moet vormen en vasthouden.
Als we alle details van dit Griekse woord mee proberen te nemen in een Nederlandse vertaling dan krijg je zoiets als:
‘Vorm je aandachtig een mentaal beeld van Jezus en blijf je concentreren op dat beeld’.
Als je het hele gedeelte in Hebreeën 12 leest, ontdek je dat we dan vooral Jezus’ trouw en volharding tijdens zijn lijden en sterven voor ogen moeten nemen. Het is niet voor niets dat alle vier de Evangeliën met zoveel details de lijdensweg van Christus schilderen. Hoe verdrietig, zwart en moeilijk het ook kan zijn om de beschrijvingen van zijn afschuwelijke lijden regelmatig te lezen en te herlezen, het is wel heel belangrijk om te doen. Deze auteur geeft ons nadrukkelijk de opdracht om ons al lezend een mentaal beeld van dat lijden te vormen, en om dat beeld met zoveel mogelijk details heel regelmatig in herinnering te brengen.
De NBV vertaalt weer nogal vlak in vers 3. ‘Laat tot u doordringen’ is in het Grieks één enkel woord analogizomai dat is opgebouwd uit ana, en logizomai.
Logizomai betekent denken, bedenken. Het versterkende voorvoegsel ana kan in deze context twee verschillende dingen betekenen: ‘aandachtig, met alle details’, of ‘met herhaling, telkens opnieuw’. Het lijkt me dat beide vertalingen hier toepasbaar zijn. Als je ze samenvoegt krijg je zoiets als:
‘Bedenk telkens opnieuw en met zoveel mogelijk details, hoe Jezus standhield… zodat je zelf niet de moed verliest en opgeeft.’ Met andere woorden dus precies dezelfde opdracht als in vers 2: neem telkens opnieuw een zo gedetailleerd mogelijk beeld van het lijden van Jezus voor ogen, zodat je door dat levendige beeld van zijn gehoorzaamheid en trouw, zelf ook de overwinning mag behalen.
Uiteraard gaat het niet enkel om een levendig mentaal beeld van de lijdensweg. Minstens zo belangrijk is het zichtbare bewijs van Jezus’ overwinning die daarop volgde: de opstanding.
Het voorbeeld van Jezus in het kwadraat
De auteur geeft ons dus tot twee maal toe de opdracht om een levendig mentaal beeld van Jezus voor ogen te nemen. Maar er is meer… Vandaar de merkwaardige titel van dit hoofdstuk: Het voorbeeld van Jezus in het kwadraat. Ik citeerde hierboven Hebreeën 12:2,3 maar gedeeltelijk. Ik sloeg daarbij het volgende stukje over:
…denkend aan de vreugde die voor hem in het verschiet lag, liet hij zich niet afschrikken door de schande van het kruis. Hij hield stand en nam plaats aan de rechterzijde van de troon van God.
Hebreeën 12:2
‘denkend aan … die voor hem in het verschiet lag’ is in het Grieks één enkel woord: prokeimai, dat betekent letterlijk: ‘iets voor iemand neerleggen’. In het N.T. wordt dit woord uitsluitend op een figuurlijke manier gebruikt, zoals hier dus. Als we zo letterlijk mogelijk vertalen, om het beeld te behouden, dan krijgen we: ‘de toekomstige vreugde werd voor Jezus neergelegd, waardoor hij zich niet liet afschrikken van de schande van het kruis.’
De HSV vertaalt met: ‘Hij heeft om de vreugde die Hem in het vooruitzicht was gesteld, …’.
De NBG: ‘die, om de vreugde, welke vóór Hem lag, het kruis op Zich genomen heeft, de schande niet achtende’.
Waarom ‘Het voorbeeld van Jezus in het kwadraat’? Wij moeten voortdurend een levendig mentaal beeld van Jezus in ons denken koesteren. Jezus op zijn beurt koesterde een intens mentaal beeld van de vreugde die voor Hem lag als hij zou doorzetten en overwinnen. Het was voor Hem alsof die toekomstige vreugde, het resultaat van zijn overwinning op de dood, continu als een trofee voor Hem lag tijdens zijn ‘hardloopwedstrijd’. De mens Jezus had dus, net als wij, krachtige mentale beelden nodig.
Kijken naar het voorbeeld van Jezus, betekent dus ook dat wij, net als Hij, een levendig mentaal beeld van de vreugdevolle toekomst met God voor ogen houden. Het koesteren van mentale Bijbelse beelden is niet zweverig of raar. Jezus zelf geeft het voorbeeld volgens de Hebreeën brief. Het was voor Hem een belangrijke krachtbron die Hem door zijn lijden heen hielp! Het is net alsof de auteur wil zeggen: zonder dat mentale beeld had Hij het misschien niet getrokken. Doe zoals Hij, volg zijn voorbeeld. Je wint er de wedstrijd mee…
‘Het voorbeeld van Jezus in het kwadraat’ betekent dus: koester een mentaal beeld van Jezus die volhardt in het zwaarste lijden. Belangrijk onderdeel van dat mentale beeld van Jezus is hoe Hij op zijn beurt een mentaal beeld van zijn grote overwinning voor ogen hield, en daardoor vol kon houden.
Als een spreker ooit al eens een gedeelte bespreekt waarin het gaat over de enorme vreugde die Gods belofte van een erfdeel in ons zou moeten opwekken, dan verlegt hij zo snel mogelijk de aandacht van de toekomst weer naar het heden, is mijn ervaring. Het is net alsof we ons vandaag zouden moeten schamen om intensief te proberen onszelf een beeld te vormen van de heerlijke toekomst die we voor ons hebben. De boodschap lijkt te zijn: ‘Vooral geen zweverige ‘wolkenfietserij’, nee, richt je op het heden, sta met beide benen stevig op de grond. Laten we het vooral hebben over onze verantwoordelijkheden hier en nu. Later zien we later wel.’
Deze on-Bijbelse, kortzichtige houding is een direct gevolg van onze Westerse mentaliteit. Alles loopt in doorsnee zo lekker, dat we weinig impulsen hebben om vooruit te willen kijken. Maar als je bijvoorbeeld voortdurend armoede en honger moet zien te overleven, zoals we in Congo meemaakten, dan sta je heel anders in het leven! Als je om moet zien te gaan met vervolging en desnoods met een reële kans op een marteldood, zoals de lezers van de Hebreeënbrief, en zoals Jezus zelf, dan sta je heel anders in het leven. Wat een geestelijke armoede verkiezen we toch, zonder die levendige beelden van de toekomstige vreugde die God ons voorhoudt…
Praktische vragen en suggesties
- Hoe reageer jij persoonlijk op mijn pleidooi om levendige mentale Bijbelse beelden te koesteren?
- Had je je ooit gerealiseerd dat Jezus dat ook deed tijdens zijn bediening op aarde? En dat het voor hem een enorm belangrijke krachtbron was om vol te houden?
- Wat betekende het ‘kijken naar Jezus’ tot nog toe concreet voor jou?
Gaat het nadenken over dit hoofdstuk daar verandering in aanbrengen?
Zo ja, wat ga je concreet anders doen? - Lees dit hoofdstuk rustig een paar keer zodat je de volle betekenis van de besproken Griekse woorden kent. Neem nu de tijd om Hebreeën 12:1-3 al mediterend te lezen en te herlezen. Laat het beeld van een hardloopwedstrijd in een grote arena met vele duizenden toeschouwers al mediterend echt tot leven komen. Je eigen deelname aan dat mentale beeld zal zelden actiever worden dan hier: zie jezelf met alles wat in je is rennen in die arena. Je moet en zult de prijs halen, hoe zeer je hele lijf ook doet…
Heb je gelet op wat er gezegd wordt over het wegwerpen van alle onnodige ballast tijdens het rennen? Wat betekent dat concreet voor jou?
En wat is voor jou dan de prijs? Heb je daar net als Jezus een helder mentaal beeld van, dat als het ware continu voor Hem lag? Hoe groot is de aantrekkingskracht van jouw mentale beeld van je overwinningsprijs? - Mocht je moeite hebben om een enigszins concreet beeld in te kleuren van de trofee van die hardloopwedstrijd, lees dan eens mijn boek ‘Ontdek je erfdeel!’. Het is juist daarvoor geschreven…