In dit en volgende hoofdstukken wil ik het voorbeeld van Mozes’ omgang met God met je bespreken. Hoewel zijn tijd, cultuur en condities compleet verschillend waren van de onze, kunnen wij als Nieuw Testamentische gelovigen veel leren van een van de ‘grootste mannen Gods aller tijden’.
Ik kom persoonlijk tot de conclusie dat Mozes een heel bijzondere karaktertrek had, die er mede voor zorgde dat zijn omgang met God in niets te vergelijken was met alle andere mannen en vrouwen van God in het O.T…. en misschien wel inclusief het N.T. Wie weet ga je die conclusie wel met me delen.
De Bijbelse stof die we bespreken is te uitgebreid om hier helemaal uit te spellen. Wil je echt profiteren van deze hoofdstukken, lees dan mee in je Bijbel. Ook ga ik niet de context van het leven van Mozes beschrijven. Ik neem aan dat je die al in ruime mate kent. Zo niet: dringend tijd om het hele boek Exodus te gaan lezen!
Mozes leert God persoonlijk kennen
We lezen over de roeping van Mozes in Exodus 3. Hij was toen al tachtig jaar oud. Hij had de laatste veertig jaar ruim de tijd gehad voor zelfreflectie in de Sinaïwoestijn, waar hij schaapsherder was voor zijn schoonvader.
God roept Mozes vanuit een brandende braamstruik die niet verteerd wordt door het vuur.
Het is belangrijk om te beseffen dat God vanaf het begin op een duidelijk verstaanbare manier communiceert met Mozes. Mozes kreeg dus geen vage ‘beelden’ of gedachten over God. Integendeel, we vinden in Exodus 3 en 4, en alle latere ‘gesprekken tussen Mozes en God’, een goed te volgen dialoog tussen beiden. De volgende details over Mozes vallen op in zijn eerste ontmoeting met God:
- Mozes weet voldoende over de God van Abraham, Isaak en Jakob, om te beseffen dat God niet zomaar door een zondig mens gezien kan worden. Hij bedekt daarom zijn gezicht zodra God zich bekendmaakt, en Mozes zijn schoenen laat uittrekken. Mozes is dus vanaf het begin goed doordrongen van Gods heiligheid.
- Mozes is door veertig jaar herdersbestaan, van zijn trotse, prinselijke ‘ik los het probleem zelf wel eventjes op’ houding verlost. Hij voelt zich helemaal niet in staat om Gods opdracht uit te voeren.
- Als hij dan toch gaat overwegen om Gods opdracht te aanvaarden, vraagt hij als eerste iets waar zelfs Abraham niet naar had gevraagd: ‘Wat is uw naam’? Het antwoord is: JAHWEH, dat betekent: ‘Ik ben die Ik ben’, ook te vertalen met ‘Ik zal zijn die er zijn zal’. Als Mozes dan toch overweegt ‘zaken te doen’ met deze bijzondere God, dan wil hij ook alles van Hem weten. Dit is de meest bijzondere eigenschap van Mozes, waar ik net over schreef. God gaat telkens zover mogelijk in op de verzoeken van Mozes om Hem beter te mogen kennen. Een prachtig voorbeeld voor ons om na te volgen zou ik zeggen!
- In dit begin van Mozes’ relatie met God, is zijn insteek behoorlijk zakelijk. Hij wil op voorhand allerlei ‘als-dan’ scenario’s afdekken. Op zich heel herkenbaar en menselijk. Mozes realiseerde zich heel goed in welk gevaarlijk wespennest hij terecht zou komen in Egypte als hij terug zou gaan. God gaat daar redelijk coulant mee om, maar wordt gaandeweg het gesprek wel steeds ongeduldiger met deze zakelijkheid van Mozes…
Gods ‘multimediashow’
In Exodus 19 lezen we hoe God de eerste keer de tien geboden communiceert aan het hele volk Israël. God zet daarvoor een indrukwekkende ‘multimediashow’ in, zouden we vandaag zeggen. Hij laat Mozes meerdere keren de berg Sinaï beklimmen om hem te ontmoeten. En het hele volk moet zo veel mogelijk getuige zijn zodat het heel zeker zou weten dat Mozes geen verhalen uit zijn duim zoog, maar echt ontmoetingen had met God zelf.
In Gods eigen woorden:
‘Ik kom naar je toe in een donkere wolk, dan kan iedereen het horen wanneer ik met je spreek en zullen ze voor altijd vertrouwen in je hebben.’
Exodus 19:9
Het Hebreeuwse woord voor ‘geloven’ betekent letterlijk ‘vertrouwen hebben in’. De NBG vertaalt dan ook met: ‘… en zij ook voor altoos in u geloven’. God staat dus op het punt dingen te doen die zo’n onuitwisbare indruk zullen maken, dat ze voor altijd ‘geloof’ in hem zullen opwekken, via zijn wonderlijke, bijna bovenmenselijke bemoeienis met Mozes.
Gods ‘multimediashow’ bevat de volgende elementen:
- Zware wolk, zeer sterk bazuingeschal.
- Donder en bliksem, rook stijgt op uit de berg. Het lijkt op een vulkaanuitbarsting, maar dan zonder de neerdalende as, lava en zwaveldampen.
- De hele berg beeft hevig (een soort aardbeving?).
- Het bazuingeschal wordt steeds sterker en sterker. Het klinkt alsof het maximaal toegestane aantal decibellen sterk werd overschreden…
Behalve Mozes (en Aäron) mag geen mens of dier zelfs maar de berg aanraken. Juist daarvoor stuurt God Mozes telkens terug naar beneden om extra te waarschuwen. Het geheel heeft een letterlijk oorverdovende boodschap: Jahweh is zo ontzagwekkend heilig en onbenaderbaar dat een mens onmogelijk bij hem in de buurt kan komen. Behalve Mozes dan… In Exodus 19:20 lezen we uiteindelijk dat ‘God neerdaalt op de berg’ om heel direct en heel persoonlijk van dichtbij met Mozes te praten.
Vervolgens spreekt God de tien geboden hardop uit, zie Exodus 20:1-21. Het lijkt erop dat het hele volk het woord voor woord kan horen en verstaan, alhoewel dat niet helemaal zeker is. Mogelijk hoorden ze enkel ‘Gods stem’ zonder de woorden te verstaan. In elk geval zijn ze doodsbang geworden van de multimediashow:
Heel het volk was getuige van de donderslagen en lichtflitsen, het schallen van de ramshoorn en de rook die uit de berg kwam. Bij die aanblik deinsden ze achteruit, en ze bleven op grote afstand staan. 19 Ze zeiden tegen Mozes: ‘Spreekt u met ons, wij zullen naar u luisteren. Maar laat God niet met ons spreken, want dan sterven we.’ 20 Maar Mozes antwoordde: ‘Wees niet bang, God is gekomen om u op de proef te stellen en u met ontzag voor hem te vervullen, zodat u niet meer zondigt.’ 21 En terwijl het volk op een afstand bleef staan, ging Mozes naar de donkere wolk waarin God aanwezig was.
22 De HEER droeg Mozes op het volgende tegen de Israëlieten te zeggen: ‘Jullie zijn er getuige van geweest dat ik vanuit de hemel tot jullie heb gesproken…’Exodus 20:18-22
De boodschap over Gods heiligheid komt zo duidelijk over, dat het volk het niet meer aankan en Mozes smeekt om ervoor te zorgen dat God niet meer rechtstreeks tot hen zal spreken. Mozes aan de andere kant lijkt nergens bang voor te zijn, en gaat keer op keer weer die angstaanjagende wolk in om naar God te luisteren.
Helaas moeten we vaststellen dat Gods ultieme doel met deze multimediashow niet echt gelukt is. Zijn doel was namelijk niet zomaar angst inboezemen (dat lukte perfect), maar om blijvend ontzag op te wekken zodat het volk niet meer zou zondigen, vers 20. En daar ging het zo’n veertig dagen later al helemaal mis toen ze het gouden kalf maakten.
Maar goed, God had dus ook als doel dat het volk voor altijd doordrongen zou zijn van de betrouwbaarheid van Mozes. Alle generaties, tot op de dag van vandaag, mogen zeker weten dat Mozes al zijn persoonlijke gesprekken met God niet uit zijn duim zoog, maar dat ze heel letterlijk plaatsvonden. Eerst op de berg, maar later ook in de ‘tent der samenkomst’ waar we straks over zullen lezen.
Maar ik ben ervan overtuigd dat het ‘geloven in Mozes’ om meer gaat dan het vertrouwen dat hij de dingen niet uit zijn duim zoog. In zijn wonderlijke omgang met God is hij ook een heel bijzonder voorbeeld voor ons. Zijn steeds intiemere omgang met God toont namelijk alle elementen die ook voor ons, vandaag onder het Nieuwe Verbond, essentieel zijn om tot intimiteit met God te kunnen komen. En juist dat gaan we in de volgende hoofdstukken verkennen. ‘Geloven in Mozes’ is voor mij daarom ook ‘geloven zoals Mozes’.
Praktische vragen en suggesties
- Waar wilde God dat het geloof van de Israëlieten op gebaseerd zou zijn?
- Waar is jouw geloof in diepste wezen op gebaseerd? Speelt het historisch zichtbare en waarneembare van Gods handelen met mensen een rol in het fundament onder jouw geloof? Neem rustig de tijd om over deze belangrijke vraag na te denken! Anders geformuleerd: waarom geloof je wat je gelooft?
- Doe je best om de besproken geschiedenissen van Mozes tot je door te laten dringen. Dat werkt alleen als je ze ook integraal leest in je Bijbel.
Roepen ze emoties bij je op? Zo ja, welke? - Persoonlijk denk ik dat we als Nieuw Testamentische gelovigen veel te weinig stilstaan bij deze belangrijke geschiedenissen. We zijn zo gewend geraakt aan de boodschap van vergeving, en een God die een relatie met ons wil hebben, dat we gemakkelijk uit het oog verliezen dat dat eigenlijk helemaal niet kan, vanwege Gods volmaakte heiligheid. Daarnaast heeft de sterke invloed van het humanisme in onze Westerse cultuur ervoor gezorgd dat we intuïtief denken dat ‘we eigenlijk zo slecht nog niet zijn’, hoewel we dat als goed onderlegd christen, nooit hardop zullen uitspreken.
Probeer eens eerlijk met jezelf te zijn. Hoe zie jij je eigen ‘goedheid’, of gebrek daaraan? En nu bedoel ik niet het bekende gewenste christelijk antwoord op die vraag, maar je eigen beleving ervan. - Lukt het je enigszins om je Gods heiligheid voor te stellen?
Zo ja, roept dat enige emotionele reactie bij je op, en zo ja, welke?
Persoonlijk merk ik dat de kennis over Gods heiligheid erg abstract blijft en niet in mijn hart resoneert, tenzij ik de tijd neem om me echt in te leven in Bijbelse gebeurtenissen waar Gods heiligheid op een verrassende en indrukwekkende manier naar voren komt Werkt dat ook zo bij jou? - Roept het hele idee op zich van een persoonlijke relatie met God, enige emotionele reactie bij je op? Hoe vaak sta je er bijvoorbeeld echt bij stil dat zo’n relatie in feite helemaal niet kan vanwege je eigen gebrek aan heiligheid?